ታሪክ ያስታውሳል ሲሞን ባር ኾክህባ (ስምዖን ቤን ኮሴቫ) እንደ መሪ እና ያልተሳካለት ሰው የመጨረሻው የአይሁድ ዓመፅ ከ፩፲፴፪-፩፻፴፭ ዓም. በይሁዳ ውስጥ ራሱን የገዛ የአይሁድ ሕዝብ አለቃ ነኝ ብሎ የሚጠራ እንደመሆኑ፣ ሁሉም አይሁዶች እሱን ከሮም ጋር የነጻነት ጦርነት እንዲያካሂዱ ትእዛዝ አስተላለፈ። ይህን አመጽ የመራው ሮማውያን በኢየሩሳሌም ፍርስራሽ ላይ (ከእርሱ የተበላሹትን) ሌላ የአረማውያን ከተማ (ኤሊያ ካፒቶሊና) ለመገንባት ስላሰቡ ነበር። ከ፷፮-፸፫ ዓ.ም. አመጽ አልተሳካም።). ይህች ከተማ ለአረማዊው የሮማውያን አምላክ ለጁፒተር የተሰጠ ቤተ መቅደስ ይኖራት ነበር።
መጀመሪያ ላይ በይሁዳ ምድረ በዳ ከነበረበት ቦታ የተሳካ ቢሆንም፣ የንጉሠ ነገሥቱ የሮማ ጦር ሠራዊት ሙሉ ኃይል በመልሶ ማጥቃት ሀብታቸው ተለወጠ። በሮም የመጨረሻ ድል ባር ኮቸባ እና ስፍር ቁጥር የሌላቸው ሌሎች የአይሁድ አማፂዎች በጭካኔ ተገድለዋል። ከመሸነፉ በፊት፣ ብዙ የአይሁድ ጠቢባን ጨምሮ ረቢ አኪቫ ለሚሽና አስተዋፅዖ ካበረከቱት አንዱ፣ መሲህ መሆኑን አውጇል።
ባር ኮክባ ሃይማኖታዊ ቅንዓቱን ከበረሃ ምድረ በዳ በባዕድ የውጭ ጠላት – ኢምፔሪያል ሮም ላይ መርቷል። የእሱ ራዕይ መሲሃዊ ሰላም የሚመጣው ባዕድ የተቆጣጠረው ወታደራዊ ሃይል ከተባረረ እና ጽዮንን ከባዕድ ወረራ ነጻ ከወጣች ብቻ ነው።
ባር ኮክባ ከመጥምቁ ዮሐንስ ጋር ተነጻጽሯል።
ባር ኮክባ በምድረ በዳ በነበረው ሃይማኖታዊ ቅንዓት እና መሲሃዊ ግለት ከእርሱ በፊት የነበረውን መጥምቁ ዮሐንስን ይመስላል ፻ ዓመታት። ሆኖም በተመሳሳይ ቀናተኛ ቢሆኑም መሠረታዊውን ችግር እንዴት እንደተመለከቱት እና በዚህም ምክንያት መሠረታዊው መፍትሔው ይለያያሉ። እነዚህን ሁለት አብዮተኞች ማወዳደር የሰውን ልጅ ሁኔታ እና ወንጌል የሚያቀርበውን የመፍትሄ ሃሳብ እንድንረዳ ይረዳናል።
መጥምቁ ዮሐንስ በአለማዊ ታሪክ
ልክ እንደ ባር ኮክባ መጥምቁ ዮሐንስ ብዙ ውዝግቦችን ፈጥሮ የብዙዎችን ትኩረት ስቧል። የአንደኛው መቶ ዘመን አይሁዳዊ ታሪክ ጸሐፊ ጆሴፈስ በሚከተሉት ቃላት ጠቅሶታል።
ከአይሁድም አንዳንዶቹ የሄሮድስ ሠራዊት ጥፋት ከእግዚአብሔር ዘንድ እንደ መጣ፥ መጥምቁ በተባለው በዮሐንስ ላይ ባደረገው ቅጣት ምክንያት እጅግ ጽድቅ ነው፤ ሄሮድስ ደግ ሰው የሆነውን ገድሎታልና… ዮሐንስ በሕዝቡ ላይ ያሳደረውን ታላቅ ተጽዕኖ በሥልጣኑ ላይ እንዲጭነውና ዓመፅን እንዲያነሣ ፈርቶ ነበር…በዚህም መሠረት፣ ከሄሮድስ አጠራጣሪ ቁጣ የተነሳ እስረኛን አስቀድሜ ወደ ጠቀስኩት ቤተ መንግሥት ወደ ማኬሮስ ተላከ እና በዚያ ነበረ። ተገድሏል.
ጆሴፈስ ፣ የአይሁዶች ጥንታዊ ቅርሶች ፲፰ ፣ ምዕራፍ ፭፣፪
ጆሴፈስ ሄሮድስ አንቲጳስ በተቀናቃኝ ላይ በተሸነፈበት ወቅት መጥምቁ ዮሐንስን ጠቅሷል። ሄሮድስ አንቲጳስ ዮሐንስን አስገድሎታል፤ ጆሴፈስም በኋላ ላይ የደረሰበትን ሽንፈት በመጥምቁ ዮሐንስ ላይ በፈጸመው ግድያ ምክንያት በአይሁዶች ዘንድ እንደ መለኮታዊ ፍርድ ተቆጥሮ እንደነበር ነግሮናል።
መጥምቁ ዮሐንስ በወንጌል
መጥምቁ ዮሐንስ በወንጌል ውስጥ የኢየሱስ ቀዳሚ እንደሆነ በጉልህ ይገለጻል። በአዲስ ኪዳን ውስጥ ካሉት ወንጌሎች አንዱ የሆነው ሉቃስ፣ መጥምቁ ዮሐንስን በጊዜው ከነበሩ ሌሎች ታዋቂ የታሪክ ሰዎች ጋር በማጣቀስ በታሪክ ውስጥ አጥብቆ ይይዘዋል።
ጢባርዮስ ቄሣርም በነገሠ በአሥራ አምስተኛይቱ ዓመት፥ ጴንጤናዊው ጲላጦስም በይሁዳ ሲገዛ፥ ሄሮድስም በገሊላ የአራተኛው ክፍል ገዥ፥ ወንድሙ ፊልጶስም በኢጡርያስ በጥራኮኒዶስም አገር የአራተኛው ክፍል ገዥ፥ ሊሳኒዮስም በሳቢላኒስ የአራተኛው ክፍል ገዥ ሆነው ሳሉ፥
፪ ሐናና ቀያፋም ሊቃነ ካህናት ሳሉ፥ የእግዚአብሔር ቃል ወደ ዘካርያስ ልጅ ወደ ዮሐንስ በምድረ በዳ መጣ።
፫ የከበርህ ቴዎፍሎስ ሆይ፥ በመጀመሪያ ሁሉን ነገር በሚገባ ተረድቼ በቅደም ተከተል ልጽፍልህ መልካም ሆኖ ታየኝ። 4 የተማርህበትን ነገር እርግጠኝነት ታውቀው ዘንድ ነው። “በምድረ በዳ የሚጠራ ሰው ድምፅ። ለጌታ መንገዱን አዘጋጁ ለእርሱ ቀጥተኛ መንገዶችን አድርግለት።
Gospel of Luke 3:1-6
፫ ሸለቆው ሁሉ ይሞላል ፣ ተራራና ኮረብታ ሁሉ ዝቅ ተደረገ። ጠማማ መንገዶች ቀጥ ይሆናሉ።
ሸካራ መንገዶች ለስላሳ.
፮ ሰዎችም ሁሉ የእግዚአብሔርን ማዳን ያያሉ።’
የሉቃስን ዘገባ ለመደገፍ፣ ማቴዎስ የመጥምቁ ዮሐንስን መልእክት እንዲህ ሲል ጠቅለል አድርጎ አቅርቦታል።
በዚያም ወራት መጥምቁ ዮሐንስ መንግሥተ ሰማያት ፪ቀርባለችና ንስሐ ግቡ ብሎ በይሁዳ ምድረ በዳ እየሰበከ መጣ።
የማቴዎስ ወንጌል ፫:፩-፪
የዮሐንስ እይታ
ዮሐንስ የሰውን ልጅ መሠረታዊ ችግር አይቷል። ውስጥ እኛ. ስለዚህ የስብከቱ ሥራ አድማጮቹ እንዲሰሙት አድርጓል ንስሐ.
ንስሐ ግቡ (ሜታኖያ በግሪክ) ማለት ‘ለውጥ’ (= ‘ሜታ’)፣ የእርስዎ ‘አእምሮ’ (=’ኖኢኣ’) ማለት ነው። የአባጨጓሬውን ድራማ አስቡ ‘ሜታሞርፎሲስ (ሞርፎስ) ቅርጹ (‘ሞርፍ’) ወደ ቢራቢሮ ሲቀየር።
ዮሐንስ በአስደናቂ ሁኔታ የአስተሳሰብ ለውጥ እንደሚያስፈልግ የሰበከ ሲሆን ይህም አኗኗራችንን እንደሚለውጥ ባር ኮክባ እንዳሰበው መንግስታትን በመጣል እና የውጭ ዜጎችን በመዋጋት ሳይሆን ሌሎችን – ማንንም ይሁኑ – በርህራሄ እና ፍትሃዊ በሆነ መንገድ በማስተናገድ። ይህ ንስሐ ለጌታ መንገድ ‘ያዘጋጅልን’ ነበር። በዮሐንስ አእምሮ፣ ያለዚህ ንስሐ፣ የእግዚአብሔርን መንግሥት ላናየው፣ አንይዘውም ወይም አንረዳውም፣ ‘ይቅርታውንም’ አናገኝም።
በንስሐችን ኑዛዜ
ዮሐንስ ሲፈልገው የነበረው የእውነተኛ የውስጥ ንስሐ አመላካች ይህ ነው።
፭ያን ጊዜ ኢየሩሳሌም ይሁዳም ሁሉ በዮርዳኖስም ዙሪያ ያለ አገር ሁሉ ወደ እርሱ ይወጡ ነበር፤ ፮ ኃጢአታቸውንም እየተናዘዙ በዮርዳኖስ ወንዝ ከእርሱ ይጠመቁ ነበር።
የማቴዎስ ወንጌል ፫:፭-፮
ይህ በሌላ የመጽሐፍ ቅዱስ ዘገባ ውስጥ ያሉትን ድርጊቶች ይቃረናል – የአዳም እና የሔዋን። የተከለከለውን ፍሬ ከበሉ በኋላ፣ መጽሐፍ ቅዱስ አዳምና ሔዋን እንዲህ ይላል።
፰ … ከእግዚአብሔር ከአምላክ ፊት በገነት ዛፎች መካከል ተሸሸጉ።
ኦሪት ዘፍጥረት ፫:፰
ከዚያን ጊዜ ጀምሮ ይህ ኃጢአታችንን የመደበቅ፣ ጥፋት እንዳልሠራን የማስመሰል ዝንባሌ በእኛ ላይ ይመጣል። ኃጢአታችንን መናዘዝ እና ንስሐ መግባት ለእኛ በጣም ከባድ ነው፣ ምክንያቱም ጥፋታችንን እና እፍረታችንን ስለሚያጋልጥ። ከዚህ ሌላ ማንኛውንም ነገር መሞከርን እንመርጣለን. ቢሆንም፣ የዮሐንስ እምነት እና መልእክት ሰዎችን የሚመጣውን የእግዚአብሔርን መንግሥት እንዲለማመዱ ለማዘጋጀት ንስሐ እና ኑዛዜን እንደ አስፈላጊ አድርጎ አስቀምጧል።
ንስሐ ለማይችሉ የሃይማኖት መሪዎች የተሰጠ ማስጠንቀቂያ
አንዳንድ ሰዎች ይህን አድርገው ነበር፣ ነገር ግን ሁሉም ኃጢአታቸውን በራሳቸው እና በእግዚአብሔር ፊት በሐቀኝነት ሊቀበሉ አይችሉም ነበር። ወንጌል እንዲህ ይላል።
፯ ዳሩ ግን ከፈሪሳውያንና ከሰዱቃውያን ብዙዎች ወደ ጥምቀቱ ሲመጡ ባየ ጊዜ፥ እንዲህ አላቸው። እናንተ የእፉኝት ልጆች፥ ከሚመጣው ቍጣ እንድትሸሹ ማን አመለከታችሁ?
፰ እንግዲህ ለንስሐ የሚገባ ፍሬ አድርጉ፤
፱ በልባችሁም። አብርሃም አባት አለን እንደምትሉ አይምሰላችሁ፤ እላችኋለሁና። ከነዚህ ድንጋዮች ለአብርሃም ልጆች ሊያስነሣለት እግዚአብሔር ይችላል።
፲ አሁንስ ምሳር በዛፎች ሥር ተቀምጦአል፤ እንግዲህ መልካም ፍሬ የማያደርግ ዛፍ ሁሉ ይቈረጣል ወደ እሳትም ይጣላል።
የማቴዎስ ወንጌል ፫:፯-፲
የአይሁድ ሃይማኖታዊ ሕግ አስተማሪዎች የሆኑት ፈሪሳውያንና ሰዱቃውያን፣ ሕጉ በሚያዘው መሠረት ሁሉንም ሥርዓቶች (ጸሎትን፣ ጾምን፣ መስዋዕትን፣ ወዘተ.) ለመጠበቅ በትጋት ሠርተዋል። እነዚህ መሪዎች በሙሉ ሃይማኖታዊ ትምህርታቸውና ጥረታቸው እነርሱ እንደነበሩ ሁሉም አስበው ነበር። የተረጋገጠ በእግዚአብሔር ዘንድ ተቀባይነትን ለማግኘት። ዮሐንስ ግን ‘የእፉኝት ልጆች’ ብሎ ጠራቸውና ስለሚመጣው የእሳት ፍርድ አስጠንቅቋቸዋል።!
ዮሐንስ ለምን እንዲህ ያለ ጥያቄ ተናገረ?
‘ለንስሐ ፍሬ ባለማፍራት’ ከልባቸው ንስሐ እንዳልገቡ አሳይተዋል። ኃጢአታቸውን አልተናዘዙም ይልቁንም ኃጢአታቸውን ከሃይማኖታዊ በዓላት ጀርባ ደብቀው ነበር። ሃይማኖታዊ ውርሻቸው ምንም እንኳን ጥሩ ቢሆንም ከንስሐ ይልቅ ኩሩ እንዲሆኑ አድርጓቸዋል።
የንስሐ ፍሬ
በኑዛዜ እና በንስሃ የተለየ የመኖር ተስፋ መጣ። ሰዎቹም የንስሃ ፍሬን እንዴት ማሳየት እንዳለባቸው መጥምቁ ዮሐንስን ጠየቁት እርሱም እንዲህ ሲል መለሰ።
፲ ሕዝቡም። እንግዲህ ምን እናድርግ ? ብለው ይጠይቁት ነበር።
፲፩ መልሶም። ሁለት ልብስ ያለው ለሌለው ያካፍል፥ ምግብም ያለው እንዲሁ ያድርግ ይል ነበር።
፲፪ ቀራጮችም ደግሞ ሊጠመቁ መጥተው። መምህር ሆይ፥ ምን እናድርግ? አሉት።
፲፫ ከታዘዘላችሁ አብልጣችሁ አትውሰዱ አላቸው።
፲፬ ጭፍሮችም ደግሞ። እኛ ደግሞ ምን እናድርግ? ብለው ይጠይቁት ነበር።
እርሱም። በማንም ግፍ አትሥሩ ማንንም በሐሰት አትክሰሱ፥ ደመወዛችሁም ይብቃችሁ አላቸው።
የሉቃስ ወንጌል ፫፡፲-፲፬
ዮሐንስ ክርስቶስ ነበር?
ከመልእክቱ ጥንካሬ የተነሳ ብዙ ሰዎች ዮሐንስ ክርስቶስ ነው ወይ ብለው አሰቡ። ወንጌሉ ይህንን ውይይት እንዲህ ብሎ ዘግቦታል።
፲፭ ሕዝቡም ሲጠብቁ ሳሉ ሁሉም በልባቸው ስለ ዮሐንስ። ይህ ክርስቶስ ይሆንን? ብለው ሲያስቡ ነበር፥
፲፮ ዮሐንስ መልሶ። እኔስ በውኃ አጠምቃችኋለሁ፤ ነገር ግን የጫማውን ጠፍር መፍታት ከማይገባኝ ከእኔ የሚበረታ ይመጣል፤ እርሱ በመንፈስ ቅዱስና በእሳት ያጠምቃችኋል፤
፲፯ መንሹም በእጁ ነው፥ አውድማውንም ፈጽሞ ያጠራል፥ ስንዴውንም በጎተራው ይከታል፥ ገለባውን ግን በማይጠፋ እሳት ያቃጥለዋል አላቸው።
፲፰ስለዚህ ሕዝቡን በብዙ ሌላ ምክር እየመከራቸው ወንጌልን ይሰብክላቸው ነበር፤
የሉቃስ ወንጌል ፫፡፲፭-፲፰
መጥምቁ ዮሐንስ በትንቢት
የዮሐንስ ራሱን የቻለ መንፈስ ለብሶ በምድረ በዳ የዱር ምግብ እንዲበላ መርቶታል። ይሁን እንጂ ይህ የመንፈሱ ምሳሌ ብቻ አልነበረም; አስፈላጊ ምልክትም ነበር። ነቢዩ ሚልክያስ ከ400 ዓመታት በፊት ብሉይ ኪዳንን በሚከተሉት ጉዳዮች ዘግቶ ነበር።
እነሆ፥ መልእክተኛዬን እልካለሁ፥ መንገድንም በፊቴ ያስተካክላል፤ እናንተም የምትፈልጉት ጌታ በድንገት ወደ መቅደሱ ይመጣል፤ የምትወዱትም የቃል ኪዳን መልእክተኛ፥ እነሆ፥ ይመጣል፥ ይላል የሠራዊት ጌታ እግዚአብሔር።
ትንቢተ ሚልክያ ፫:፩
፭ እነሆ፥ ታላቁና የሚያስፈራው የእግዚአብሔር ቀን ሳይመጣ ነቢዩን ኤልያስን እልክላችኋለሁ።
፮ መጥቼም ምድርን በእርግማን እንዳልመታ እርሱ የአባቶችን ልብ ወደ ልጆች፥ የልጆችንም ልብ ወደ አባቶች ይመልሳል።
ትንቢተ ሚልክያ ፬:፭-፮ (፬፻ ቅ.ክ.)
ኤልያስ የጥንት ነቢይ ነበር እናም በምድረ በዳ የኖረ እና የበላ ልብስ የለበሰ
፰፤ እነርሱም። ሰውዮው ጠጕራም ነው፥ በወገቡም ጠፍር ታጥቆ ነበር አሉት። እርሱም። ቴስብያዊው ኤልያስ ነው አለ።
፪ መጽሐፈ ነገሥት ካልዕ። ፩: ፰
ስለዚህ፣ መጥምቁ ዮሐንስ በኖረበት እና በሚያደርገው መንገድ ሲለብስ፣ በኤልያስ መንፈስ እንደሚመጣ ትንቢት የተነገረለት የሚመጣው አዘጋጅ መሆኑን ለማመልከት ነው። ልብሱ፣ አኗኗሩ እና በምድረ በዳ የመብላት ዝንባሌው መጥምቁ ዮሐንስ በእግዚአብሔር አስቀድሞ በተነገረለት ዕቅድ እንደመጣ ያሳያል።
መደምደሚያ
መጥምቁ ዮሐንስ ሰዎችን ለእግዚአብሔር መንግሥት ዝግጁ እንዲሆኑ ለማዘጋጀት መጣ። ነገር ግን ተጨማሪ ህግጋትን በመስጠት አላዘጋጃቸውም ወይም ባር ኮቸባ እንዳደረገው ወደ አመጽ አልመራቸውም። ይልቁንም ከኃጢአት ንስሐ እንዲገቡና ኃጢአታቸውን እንዲናዘዙ በመጥራት አዘጋጅቷቸዋል። ይህ ጠንከር ያሉ ህጎችን ከመከተል ወይም በአመፅ ውስጥ ከመሳተፍ የበለጠ ከባድ ነው ምክንያቱም ሀፍረታችንን እና ጥፋታችንን ስለሚያጋልጥ።
በዚያን ጊዜ የነበሩት የሃይማኖት መሪዎች ንስሐ መግባትና ኃጢአታቸውን መናዘዝ አልቻሉም ነበር። ይልቁንም ኃጢአታቸውን ለመደበቅ ሃይማኖታቸውን ይጠቀሙ ነበር። ከመቶ ዓመታት በኋላ የባር ኮቸባን ክፉ አመፅ ለማነሳሳት ሃይማኖትን ተጠቀሙ። ንስሐ ላለመግባት ባደረጉት ምርጫ ክርስቶስን ለማወቅና የአምላክን መንግሥት ለመረዳት ዝግጁ አልነበሩም። የዮሐንስ ማስጠንቀቂያ ዛሬም ለእኛም ጠቃሚ ነው። ከኃጢአታችን ንስሐ መግባት እንዳለብን እና መናዘዝ እንዳለብን ይጠብቃል።
ይህም ዮሐንስ በመንግሥቱ እንዲመረቅ የረዳውን የአምላክ መንግሥት እንድንለማመድ ያስችለናል። የኢየሱስ ጥምቀት፣ ቀጣዩን ታሪካዊ ክንውን እንመረምራለን።