የገና በዓል በዓለም ዙሪያ ባሉ አገሮች የሚከበረው እንደ ቀዳሚ ዓለም አቀፍ በዓል ነው። የገና አከባበር በሙዚቃ፣ በምግብ፣ በጌጦች እና በስጦታዎች የተሞላ ነው – ትክክለኛው የአከባበር መንገድ ግን እንደ ሀገር ይለያያል። በታሪካዊው አንኳር ግን ገና ከ፪ሺ ዓመታት በፊት የተወለደውን ምስኪን አይሁዳዊ ልጅ ልደት ያከብራል።
የገና አከባበርን የሚያልፉ ሰዎች አይሁዳውያን መሆናቸውን ስንገነዘብ የገና ልዩ ይዘት አስቂኝ ይሆናል። ወግ የወለዱት ይህ አይሁዳዊ ልጅ የተወለደባቸው ሰዎች ናቸው። ሴራው ብቻውን የገና ታሪክን መመርመር ተገቢ ያደርገዋል፣ ይህም እኛ እዚህ የምናደርገው ነው።
የአይሁድ ልደት ታሪክ፡ ከገና አባት ይሻላል
በዚህ ልጅ መወለድ ዙሪያ ድራማውን የፈጠሩት ገፀ ባህሪያት ከሞላ ጎደል አይሁዳዊ ናቸው። ታሪኩን ከመዘገቡት ከሁለቱ የታሪክ ፀሐፊዎች አንዱ አይሁዳዊ ነው።
በአይሁዳዊ ሌዋዊ የተዘገበው ይህ አይሁዳዊ ሕፃን መወለድን በተመለከተ ያለው ተንኮል፣ ጥርጣሬ እና አከባበር የኋለኞቹን የገና ተጨማሪዎች እንደ ሳንታ ክላውስ/የገና አባት፣ የሰሜን ዋልታ እና በሳንታ /የገና አባት የመስሪያ ስፍራ ውስጥ ያሉትን አልቨስ በንፅፅር ገርጣ አድርጎ ይሳልባቸዋል።
ሌዊ፣ ማቴዎስ በመባልም ይታወቃል፣ የጻፈው ልጅ አይሁዳዊ መሆኑን በእርግጠኝነት እንድናውቅ ፈልጎ ነበር። ስለዚህ፣ ሂሳቡን የጀመረው በዚህ ዓረፍተ ነገር – በወንጌሉ እና በአዲስ ኪዳን የመጀመሪያው ዓረፍተ ነገር ነው።
የዳዊት ልጅ የአብርሃም ልጅ የኢየሱስ ክርስቶስ ትውልድ መጽሐፍ።
የማቴዎስ ወንጌል ፩:፩
እንደ ሁሉም አይሁዳውያን የአብርሃም ልጅ ብቻ ሳይሆን የታዋቂው የንጉሥ ዳዊት ዘርም ነበር! የበለጠ ተስፋ ሊፈጥር የሚችለው ሌላ ጭብጥ ምንድን ነው? በእርግጠኝነት የገና አባት አይደለም.
The birth of Jesus was reported
በኢየሱስ መወለድ ዙሪያ ምን ሁኔታዎች ነበሩ? ማቴዎስ በሚያስደንቅ ሁኔታ በዝርዝር ነግሮናል።
፲፰ የኢየሱስ ክርስቶስም ልደት እንዲህ ነበረ። እናቱ ማርያም ለዮሴፍ በታጨች ጊዜ ሳይገናኙ ከመንፈስ ቅዱስ ፀንሳ ተገኘች።
፲፱ እጮኛዋ ዮሴፍም ጻድቅ ሆኖ ሊገልጣት ስላልወደደ በስውር ሊተዋት አሰበ።
፳ እርሱ ግን ይህን ሲያስብ፥ እነሆ የጌታ መልአክ በሕልም ታየው፥ እንዲህም አለ። የዳዊት ልጅ ዮሴፍ ሆይ፥ ከእርስዋ የተፀነሰው ከመንፈስ ቅዱስ ነውና እጮኛህን ማርያምን ለመውሰድ አትፍራ። ፳፩ ልጅም ትወልዳለች፤ እርሱ ሕዝቡን ከኃጢአታቸው ያድናቸዋልና ስሙን ኢየሱስ ትለዋለህ።
፳፫ እነሆ፥ ድንግል ትፀንሳለች ልጅም ትወልዳለች፥ ስሙንም አማኑኤል ይሉታል የተባለው ይፈጸም ዘንድ ይህ ሁሉ ሆኖአል፥ ትርጓሜውም። እግዚአብሔር ከእኛ ጋር የሚል ነው።
፳፬ዮሴፍም ከእንቅልፉ ነቅቶ የጌታ መልአክ እንዳዘዘው አደረገ፤ እጮኛውንም ወሰደ፤
፳፭ የበኩር ልጅዋንም እስክትወልድ ድረስ አላወቃትም፤ ስሙንም ኢየሱስ አለው።
የማቴዎስ ወንጌል ፩ : ፲፰ – ፳፭
Virgin birth
ማቴዎስ በፍጥነት ወደ ጥልቅ ውዝግብ አገባን፤ ምክንያቱም ማርያም በወለደች ጊዜ ድንግል እንደነበረች በእርግጠኝነት ነግሮናል። ሌላው የወንጌል ጸሐፊ የሆነው ሉቃስ ስለ ዝግጅቱ ተጨማሪ ማብራሪያ ሰጥቷል።
፳፮ በስድስተኛውም ወር መልአኩ ገብርኤል ናዝሬት ወደምትባል ወደ ገሊላ ከተማ፥
፳፯ ከዳዊት ወገን ለሆነው ዮሴፍ ለሚባል ሰው ወደ ታጨች ወደ አንዲት ድንግል ከእግዚአብሔር ዘንድ ተላከ፥ የድንግሊቱም ስም ማርያም ነበረ።
፳፰ መልአኩም ወደ እርስዋ ገብቶ። ደስ ይበልሽ፥ ጸጋ የሞላብሽ ሆይ፥ ጌታ ከአንቺ ጋር ነው፤ አንቺ ከሴቶች መካከል የተባረክሽ ነሽ አላት።
፳፱ እርስዋም ባየችው ጊዜ ከንግግሩ በጣም ደነገጠችና ይህ እንዴት ያለ ሰላምታ ነው ? ብላ አሰበች። ፴ መልአኩም እንዲህ አላት። ማርያም ሆይ፥ በእግዚአብሔር ፊት ጸጋ አግኝተሻልና አትፍሪ። ፴፩ እነሆም፥ ትፀንሻለሽ ወንድ ልጅም ትወልጃለሽ፥ ስሙንም ኢየሱስ ትዪዋለሽ።
፴፪ እርሱ ታላቅ ይሆናል የልዑል ልጅም ይባላል፥ ጌታ አምላክም የአባቱን የዳዊትን ዙፋን ይሰጠዋል፤ ፴፫ በያዕቆብ ቤትም ላይ ለዘለላም ይነግሣል፥ ለመንግሥቱም መጨረሻ የለውም።
፴፬ማርያምም መልአኩን። ወንድ ስለማላውቅ ይህ እንዴት ይሆናል? አለችው።
፴፭ መልአኩም መልሶ እንዲህ አላት። መንፈስ ቅዱስ በአንቺ ላይ ይመጣል፥ የልዑልም ኃይል ይጸልልሻል ስለዚህ ደግሞ ከአንቺ የሚወለደው ቅዱስ የእግዚአብሔር ልጅ ይባላል።
የሉቃስ ወንጌል ፩:፳፮-፴፭
የሚገርመው ረቢ የአይሁድ ምንጮች በድንግል መወለድ ላይ ያላቸውን እምነት ያሳያሉ. የድንግል መወለድ ጭብጥ እስከ አሁን ድረስ ይሄዳል አዳምና ሔዋን፣ ተአምራዊ ተፈጥሮው በይስሐቅ መወለድ አስቀድሞ ተገለጠ.
የሉቃስ ዝርዝሮች የኢየሱስ ልደት
ሉቃስ የኢየሱስን መወለድ ድርጊቶች ቀጥሏል፡-
በዚያም ወራት ዓለሙ ሁሉ እንዲጻፍ ከአውግስጦስ ቄሣር ትእዛዝ ወጣች።
፪ ቄሬኔዎስ በሶርያ አገር ገዥ በነበረ ጊዜ ይህ የመጀመሪያ ጽሕፈት ሆነ።
፫ ሁሉም እያንዳንዱ ይጻፍ ዘንድ ወደ ከተማው ሄደ።
፬ዮሴፍም ደግሞ ከገሊላ ከናዝሬት ከተማ ተነሥቶ ወደ ይሁዳ ወደ ዳዊት ከተማ ቤተ ልሔም ወደምትባል ወጣ። (ከዳዊት ቤትና ወገን ስለ ነበረ)
፭ ዮሴፍም ደግሞ ከዳዊት ቤትና ወገን ስለ ነበረ ከገሊላ ከናዝሬት ከተማ ተነሥቶ ቤተ ልሔም ወደምትባል ወደ ዳዊት ከተማ ወደ ይሁዳ፥ ፀንሳ ከነበረች ከእጮኛው ከማርያም ጋር ይጻፍ ዘንድ ወጣ።
፮ በዚያም ሳሉ የመውለጃዋ ወራት ደረሰ፥
፯ የበኵር ልጅዋንም ወለደች፥ በመጠቅለያም ጠቀለለችው፤ በእንግዶችም ማደሪያ ስፍራ ስላልነበራቸው በግርግም አስተኛችው።
በኢየሱስ ልደት እረኞች
፰ በዚያም ምድር መንጋቸውን በሌሊት ሲጠብቁ በሜዳ ያደሩ እረኞች ነበሩ።
፱እነሆም፥ የጌታ መልአክ ወደ እነርሱ ቀረበ የጌታ ክብርም በዙሪያቸው አበራ፥ ታላቅ ፍርሃትም ፈሩ። ፲ መልአኩም እንዲህ አላቸው። እነሆ፥ ለሕዝቡ ሁሉ የሚሆን ታላቅ ደስታ የምሥራች እነግራችኋለሁና አትፍሩ፤
፲፩ ዛሬ በዳዊት ከተማ መድኃኒት እርሱም ክርስቶስ ጌታ የሆነ ተወልዶላችኋልና።
፲፪ ይህም ምልክት ይሆንላችኋል፤ ሕፃን ተጠቅልሎ በግርግምም ተኝቶ ታገኛላችሁ።
፲፫ድንገትም ብዙ የሰማይ ሠራዊት ከመልአኩ ጋር ነበሩ። እግዚአብሔርንም እያመሰገኑ።
፲፬ ክብር ለእግዚአብሔር በአርያም ይሁን ሰላምም በምድር ለሰውም በጎ ፈቃድ አሉ።
፲፭ መላእክትም ከእነርሱ ተለይተው ወደ ሰማይ በወጡ ጊዜ፥ እረኞቹ እርስ በርሳቸው። እንግዲህ እስከ ቤተ ልሔም ድረስ እንሂድ እግዚአብሔርም የገለጠልንን ይህን የሆነውን ነገር እንይ ተባባሉ።
፲፮ ፈጥነውም መጡ ማርያምንና ዮሴፍን ሕፃኑንም በግርግም ተኝቶ አገኙ።
፲፯ አይተውም ስለዚህ ሕፃን የተነገረላቸውን ነገር ገለጡ።
፲፰ የሰሙትን ሁሉ እረኞቹ በነገሩአቸው ነገር አደነቁ፤
፲፱ማርያም ግን ይህን ነገር ሁሉ በልብዋ እያሰበች ትጠብቀው ነበር።
፳ እረኞችም እንደ ተባለላቸው ስለ ሰሙትና ስላዩት ሁሉ እግዚአብሔርን እያመሰገኑና እያከበሩ ተመለሱ።
የሉቃስ ወንጌል ፪:፩-፳
ጠቢባን ቤተልሔምን ጎበኙ
የጥበብ ሰዎች ጉብኝት አብዛኛውን ጊዜ በልደት ታሪክ ውስጥ ይካተታል። ማቴዎስ እንዲህ ሲል ጽፏል።
ኢየሱስም በይሁዳ ቤተ ልሔም በንጉሡ በሄሮድስ ዘመን በተወለደ ጊዜ፥ እነሆ፥ ሰብአ ሰገል ከምሥራቅ ወደ ኢየሩሳሌም መጡ።
፪ኢየሱስም በይሁዳ ቤተ ልሔም በንጉሡ በሄሮድስ ዘመን በተወለደ ጊዜ፥ እነሆ፥ ሰብአ ሰገል። የተወለደው የአይሁድ ንጉሥ ወዴት ነው? ኮከቡን በምሥራቅ አይተን ልንሰግድለት መጥተናልና እያሉ ከምሥራቅ ወደ ኢየሩሳሌም መጡ።
፫ ንጉሡ ሄሮድስም ሰምቶ ደነገጠ፥ ኢየሩሳሌምም ሁሉ ከእርሱ ጋር፤
፬ የካህናትንም አለቆች የሕዝቡንም ጻፎች ሁሉ ሰብስቦ ክርስቶስ ወዴት እንዲወለድ ጠየቃቸው።
፭ በይሁዳ ቤተ ልሔም በነቢዩ እንዲህ ተብሎ ተጽፎአልና አሉት።
፮ እነርሱም አንቺ ቤተ ልሔም፥ የይሁዳ ምድር፥ ከይሁዳ ገዢዎች ከቶ አታንሽም፤ ሕዝቤን እስራኤልን የሚጠብቅ መስፍን ከአንቺ ይወጣልና ተብሎ በነቢይ እንዲህ ተጽፎአልና በይሁዳ ቤተ ልሔም ነው አሉት።
ሚክያስ 5:2
፯ ከዚህ በኋላ ሄሮድስ ሰብአ ሰገልን በስውር ጠርቶ ኮከቡ የታየበትን ዘመን ከእነርሱ በጥንቃቄ ተረዳ፥ ፰ ወደ ቤተ ልሔምም እነርሱን ሰድዶ። ሂዱ፥ ስለ ሕፃኑ በጥንቃቄ መርምሩ፤ ባገኛችሁትም ጊዜ እኔ ደግሞ መጥቼ እንድሰግድለት ንገሩኝ አላቸው።
ጠቢባን ሕፃን ኢየሱስን አገኙት
፱ እነርሱም ንጉሡን ሰምተው ሄዱ፤ እነሆም፥ በምሥራቅ ያዩት ኮከብ ሕፃኑ ባለበት ላይ መጥቶ እስኪቆም ድረስ ይመራቸው ነበር።
፲ ኮከቡንም ባዩ ጊዜ በታላቅ ደስታ እጅግ ደስ አላቸው።
፲፩ ወደ ቤትም ገብተው ሕፃኑን ከእናቱ ከማርያም ጋር አዩት፥ ወድቀውም ሰገዱለት፥ ሣጥኖቻቸውንም ከፍተው እጅ መንሻ ወርቅና ዕጣን ከርቤም አቀረቡለት።
የማቴዎስ ወንጌል ፪:፩-፲፩
አይሁዳዊ ያልሆኑ ሰብአ ሰገል ‘የአይሁድን ንጉሥ’ ለመገናኘት ከሩቅ ይመጣሉ። ይህ በእንዲህ እንዳለ በታላቁ ሄሮድስ የሚመራው የአይሁዶች አገዛዝ በንጉሣቸው መወለድ ዜና ‘ተጨናነቀ’። ይህ ላለፉት ፪ሺዓመታት ሳይበላሽ የቆየ ንድፍ ይተነብያል።
የኢየሱስ መምጣት በአይሁድ መነፅር
እንዲያውም፣ የኢየሱስ ገና መወለድ ታሪክ እርሱን እንደ አርኪ ምሳሌያዊ አይሁዳዊ የሚገልጸውን ትረካ በመቀጠል እኔንና አንቺን ጨምሮ ሁሉንም ሕዝቦች ይባርካል። ከሁለት ሺህ ዓመታት በፊት፣ ከአብርሃም ታሪክ (በ ፪ሺ ዓ.ዓ.) ጀምሮ፣ እግዚአብሔር ቃል ገብቶ ነበር።
፫ …የምድር ነገዶችም ሁሉ በአንተ ይባረካሉ።
ኦሪት ዘፍጥረት፲፪:፫
ያ አብርሃምን ሀ ወደ ተስፋይቱ ምድር የሚደረግ ጉዞ በእርጅና ጊዜ. ሆኖም፣ ልጁ ይስሐቅ ከመወለዱ በፊት ብዙ ዓመታት ተቆጠሩ. ይስሃቅ በአብርሃም መቶኛ ዓመት ልደት ልክ እንደ ኢየሱስ ድንግል መወለድ አስደናቂ ነበር። የኢየሱስ መወለድ የይስሐቅን መስታወት የሚያንጸባርቀው ይህን ጥንታዊ የአይሁድ ሚና ለማጉላት ነው።
በአይሁድ ነቢያት በኩል በድጋሚ ተደግሟል
እግዚአብሔር፣ በነቢዩ ኢሳይያስ (፯፻ ዓክልበ.)፣ ሁሉንም ብሔራት እንዲህ ሲል በጠራ ጊዜ ከብዙ መቶ ዓመታት በኋላ ለሁሉም ሕዝቦች የሚሆን የወደፊት በረከት ተስፋ አንድ ትልቅ ለውጥ ወሰደ።
ደሴቶች ሆይ፥ ስሙኝ፥ እናንተም በሩቅ ያላችሁ አሕዛብ፥ አድምጡ፤ እግዚአብሔር ከማኅፀን ጠርቶኛል፥ ከእናቴም ሆድ ጀምሮ ስሜን አንሥቶአል፤
ትንቢተ ኢሳይያስ ፵፱:፩
እግዚአብሔር ከዚያም የሚመጣውን ‘አገልጋዩን’ እንደ አስተዋወቀ እስራኤል፣ የአይሁድ ብሔር አርኪታይፕ ወይም መገለጫ።
፩ ፤ እርሱም። እስራኤል ሆይ፥ አንተ ባሪያዬ ነህ በአንተም እከበራለሁ አለኝ።
ትንቢተ ኢሳይያስ ፵፱:፫
ይህን በረከት በሁሉም አሕዛብ (አሕዛብ) ላይ ለማምጣት
፮ ፤ እርሱም። የያዕቆብን ነገዶች እንድታስነሣ ከእስራኤልም የዳኑትን እንድትመስል ባሪያዬ ትሆን ዘንድ እጅግ ቀላል ነገር ነውና እስከ ምድር ዳር ድረስ መድኃኒት ትሆን ዘንድ ለአሕዛብ ብርሃን አድርጌ ሰጥቼሃለሁ ይላል።
ትንቢተ ኢሳይያስ ፵፱:፮
ነገር ግን በተመሳሳይ ጊዜ፣ ይህ አገልጋይ በራሱ ብሔር ላይ በሚያስገርም ሁኔታ ይጸየፋል።
፯ ፤ የእስራኤል ታዳጊ ቅዱሱም፥ እግዚአብሔር፥ ሰዎች ለሚንቁት ሕዝብም ለሚጠላው ለገዥዎች ባሪያ እንዲህ ይላል። ስለ ታማኙ ስለ እግዚአብሔር ስለ መረጠህም ስለ እስራኤል ቅዱስ ነገሥታት አይተው ይነሣሉ፥ መሳፍንትም አይተው ይሰግዳሉ።
ትንቢተ ኢሳይያስ፵፱:፯
በዓለም ዙሪያ ያሉ ብሔራት የኢየሱስን ሕዝቦች ሳይቀበሉት የገናን በዓል ሲያከብሩ የዚህ ‘በረከት’ በእጥፍ እንደሚፈጸም የገና በዓል ያሳያል።
ከዚህም በላይ፣ ብዙዎቻችን በአህዛብ ውስጥ የኢየሱስን ወይም የተልእኮውን አስፈላጊነት አልተረዳንም። ገና በገና ልናስታውሰው እንችላለን ፣ ግን ያለበለዚያ እሱ በቀላሉ የአውሮፓ ቅድመ-ሳይንሳዊ ጊዜ ባህላዊ ቅሪት ሆኖ ይቆያል።
በአይሁድ መነፅሩ ኢየሱስን ማሰስ
ምናልባት የችግሩ አንዱ ክፍል ኢየሱስን በአይሁድ አመለካከት ከማያውቁት በሕዝበ ክርስትና ውስጥ ካሉ ብሔራት ጋር የተያያዘ ሊሆን ይችላል። ማቴዎስ እና ሉቃስ ስለ ልደቱ ታሪክ ሲጀምሩ፣ አራቱ ወንጌሎች የሄዱት ሙሉ በሙሉ የአይሁድ የኢየሱስን መግለጫ ነው።
ይህን ሲያደርጉ፣ ወንጌሎች ኢየሱስ መላውን የእስራኤልን ሕዝብ የሚያካትት ድፍረት የተሞላበት መላምት ያቀርባሉ። ከነሱ አንፃር፣ ኢየሱስ የእስራኤል አርኪታይፕ፣ ዋና ንድፍ፣ ፍፃሜ ወይም የተጠናቀቀ ነው።
ምንም እንኳን ይህ መላምት ድጋፍ ሊያገኝ ይችላል?
በእኛ ላይ ምን ለውጥ ያመጣል?
ኢየሱስን በዚህ የአይሁዶች መነፅር ማሰስ የእሱን ማንነት እና ተልእኮ ቁልጭ፣ እውነተኛ እና ግላዊ ያደርገዋል፣ ይልቁንም ለብዙዎቻችን እንደሚመስለው ከደበዘዘ እና የራቀ። ኢየሱስ በመለኮታዊ እቅድ አውድ ውስጥ ጎልቶ ይታያል። በዘመኑ ለነበሩት ሰዎች ትልቅ እና ሕይወትን በሚመስል መንገድ ከእርሱ ጋር መገናኘታችን እንችላለን – የገባው ቃል ‘በረከት’ እና ‘ለአሕዛብ ብርሃን’ ማለት ምን ማለት እንደሆነ እንድንረዳ ያስችለናል።
ስለዚህ ኢየሱስን በዚህ የአይሁዶች መነጽር ማየታችንን እንቀጥላለን። እንገመግማለን በልደቱ እና በመጀመሪያው እስራኤላዊ – ይስሐቅ መካከል ያለው ግንኙነትኢየሱስ ከሕዝቡ ጋር የሚጫወተውን ሚና የሚጠቁም ነው። ከዚያም በእሱ እንቀጥላለን በአን ፍራንክ ታሪክ ውስጥ የተገለጸው የልጅነት በረራ ለመዳንሰዎችን ሁሉ የመባረክ ሚናውን የበለጠ ማራመድ።