በዘመናችን፣ በተማርንበት ዘመን፣ አንዳንድ ጊዜ ባህላዊ እምነቶች፣ በተለይም ስለ መጽሐፍ ቅዱስ፣ ጊዜ ያለፈባቸው አጉል እምነቶች ብቻ ናቸው ብለን እንጠይቃለን። መጽሐፍ ቅዱስ ብዙ ተአምራትን ይዘረዝራል፣ነገር ግን በጣም የሚገርመው የኢየሱስ ክርስቶስ በመስቀል ላይ ተሰቅሎ ከሞት የተነሣበት የትንሳኤ ታሪክ ነው።
John Singleton Copley, PD-US-expired, via Wikimedia Commons
ስለ ኢየሱስ ከሙታን መነሣት የሚናገረውን ይህን ዘገባ በቁም ነገር ለመመልከት የሚያስችል ምክንያታዊ ማስረጃ አለ? ለብዙዎች የሚገርመው የኢየሱስ ትንሳኤ መከሰቱ እና ይህ ማስረጃ በሃይማኖታዊ እምነት ላይ ሳይሆን በታሪካዊ መረጃ ላይ የተመሰረተ ነው የሚል ጠንከር ያለ ጉዳይ ማቅረብ ይቻላል።
ይህ ጥያቄ በቀጥታ ህይወታችንን ስለሚነካ በጥንቃቄ መመርመር ተገቢ ነው። በሕይወታችን ውስጥ ምንም ያህል ገንዘብ፣ ትምህርት፣ ጤና እና ሌሎች ግቦች ላይ ብንደርስ ሁላችንም እንሞታለን። ኢየሱስ ሞትን ካሸነፈ በራሳችን ሞት ፊት እውነተኛ ተስፋ ይሰጠናል። ዋና ዋናዎቹን ታሪካዊ መረጃዎችና የትንሣኤውን ማስረጃዎች እንመልከት።
የኢየሱስ ታሪካዊ ዳራ፡ ታሲተስ እና ጆሴፈስ
ኢየሱስ ሕልውናው በአደባባይ መሞቱ የታሪክን አካሄድ የለወጠው መሆኑ የተረጋገጠ ነው። ይህንን ለማረጋገጥ መጽሐፍ ቅዱስን መመልከት አያስፈልግም። ዓለማዊ ታሪክ ስለ ኢየሱስ እና በዘመኑ በነበረው ዓለም ላይ ስላደረገው ተጽእኖ በርካታ ማጣቀሻዎችን ይመዘግባል። ሁለቱን እንመልከት። ሮማዊው ገዥ-ታሪክ ምሁር ታሲተስ የሮማው ንጉሠ ነገሥት ኔሮ የ1ኛውን ክፍለ ዘመን ክርስቲያኖችን (በ፷፭ ዓ.ም.) እንዴት እንደገደለ ሲዘግብ፣ ኔሮ ለሮም ቃጠሎ ተጠያቂ የሆኑትን ኢየሱስን በሚመለከት ተናገረ። ታሲተስ በ፩፻፲፪ ዓ.ም የጻፈው እነሆ፡-
ኔሮ.. በትልቅነታቸው የተጠሉ ክርስቲያኖች ተብለው በሚጠሩት ሰዎች ላይ እጅግ በሚያምር ስቃይ ተቀጥተዋል። የስሙ መስራች የሆነው ክርስቶስ በጢባርዮስ የግዛት ዘመን የይሁዳ አገረ ገዥ በጴንጤናዊው ጲላጦስ ተገደለ። ነገር ግን ለጊዜው የተገፋው አስነዋሪ አጉል እምነት እንደገና ተነሳ፤ ክፋት በተፈጠረባት በይሁዳ ብቻ ሳይሆን በሮም ከተማም ታሲተስ።
ታሲተስ አናልስ ፲፭. ፵፬
ታሲተስ ኢየሱስ መሆኑን አረጋግጧል:
፩) ታሪካዊ ሰው;
፪) በጴንጤናዊው ጲላጦስ ተገደለ;
፫) በ፷፭ ዓ.ም (በኔሮ ዘመን) የክርስትና እምነት በሜዲትራኒያን ባህር ተሻግሮ ከይሁዳ እስከ ሮም ድረስ በኃይል ተስፋፍቶ የሮማ ንጉሠ ነገሥት ይህን ችግር መቋቋም እንዳለበት ተሰምቶት ነበር። ታሲተስ ኢየሱስን ‘ክፉ አጉል እምነት’ የጀመረበትን እንቅስቃሴ ስለሚመለከት እነዚህን ነገሮች የሚናገረው እንደ ጠላት ምስክር እንደሆነ ልብ ይበሉ። እሱ ይቃወማል እንጂ ታሪካዊነቱን አይክድም።
ጆሴፈስ በአንደኛው መቶ ክፍለ ዘመን ለሮማውያን የጻፈው የአይሁድ ወታደራዊ መሪ/ታሪክ ምሁር ነበር። የአይሁዶችን ታሪክ ከመጀመሪያው ጀምሮ እስከ እርሱ ዘመን ድረስ ጠቅለል አድርጎ ገልጿል። በዚህም የኢየሱስን ጊዜና ሥራ በሚከተሉት ቃላት ሸፍኗል፡-
በዚህ ጊዜ አንድ ጠቢብ ሰው ነበረ ኢየሱስ። ጥሩ ፣ እና ጨዋ ከአይሁድም ከአሕዛብም ብዙ ሰዎች ደቀ መዛሙርቱ ሆኑ። ጲላጦስም እንዲሰቀልና እንዲሞት ፈረደበት። ደቀ መዛሙርቱ የሆኑትም ደቀ መዝሙርነቱን አልተዉም። ከተሰቀለ ከሦስት ቀን በኋላ እንደ ተገለጠላቸውና ሕያው እንደሆነ ነገሩት።
ጆሴፈስ. በ፺ ዓ.ም. ጥንታዊ ዕቃዎች ፲፰. ፴፫
ጆሴፈስ እንዲህ ሲል አረጋግጧል:- ፩) ኢየሱስ እንዳለ፣ ፪) እሱ የሃይማኖት አስተማሪ ነበር፣ ፫) ደቀ መዛሙርቱ የኢየሱስን ትንሣኤ በይፋ አውጀዋል። ስለዚህም የክርስቶስ ሞት የታወቀ ክስተት እንደሆነ እና የትንሣኤው ጉዳይ በደቀ መዛሙርቱ ወደ ግሪኮ-ሮማውያን ዓለም እንዲገባ የተደረገው ካለፈው ጊዜ ጀምሮ በእነዚህ ጨረሮች ውስጥ ይመስላል።
ታሪካዊ ዳራ – ከመጽሐፍ ቅዱስ
ሐኪም እና የታሪክ ምሁር የሆነው ሉቃስ ይህ እምነት በጥንቱ ዓለም እንዴት እንደቀጠለ ተጨማሪ ዝርዝሮችን ሰጥቷል። በመጽሐፍ ቅዱስ ውስጥ ከሐዋርያት ሥራ የተወሰደው ይህ ነው።
ካህናት አለቆችና የመቅደስ አዛዥ ሰዱቃው ፪ ሕዝቡን ስለ አስተማሩና በኢየሱስ የሙታንን ትንሣኤ ስለ ሰበኩ ተቸግረው፥ ወደ እነርሱ ቀረቡ፥ ፫ እጃቸውንም ጭነውባቸው ነበርና እስከ ማግሥቱ ድረስ በወኅኒ። ፲፫ ጴጥሮስና ዮሐንስም በግልጥ እንደ ተናገሩ ባዩ ጊዜ፥ መጽሐፍን የማያውቁና ያልተማሩ ሰዎች እንደ ሆኑ አስተውለው አደነቁ፥። ፲፭በእነዚህ ሰዎች ምን እንሥራ?
የሐዋርያት ሥራ ፬፡፩-፫,፲፫, ፲፭ (፷፫ ዓ.ም.)
፲፯ሊቀ ካህናቱ ግን የሰዱቃውያን ወገን ሆነውም ከእርሱ ጋር የነበሩት ሁሉ ፲፰ በሐዋርያትም ላይ እጃቸውን ጭነው በሕዝቡ ወኅኒ ውስጥ አኖሩአቸው። ፴፫ ሙ በጣም ተቈጡ ሊገድሉአቸውም አሰቡ። ፵ ሐዋርያትንም ወደ እነርሱ ጠርተው ገረፉአቸው፥ በኢየሱስም ስም እንዳይናገሩ አዝዘው ፈቱአቸው።
የሐዋርያት ሥራ፭: ፲፯-፲፰, ፴፫, ፵
መሪዎቹ ይህንን አዲስ እምነት ለማስቆም ብዙ ጥረት ሲያደርጉ ማየት እንችላለን። እነዚህ የመጀመሪያ ውዝግቦች የተከሰቱት በኢየሩሳሌም ነው – በዚያው ከተማ ከጥቂት ሳምንታት በፊት ኢየሱስ በአደባባይ የተገደለበት እና የተቀበረበት።
ከዚህ ታሪካዊ መረጃ በመነሳት ትንሳኤውን መመርመር የምንችለው አማራጮችን ሁሉ በመመዘን የትኛውም የበለጠ ትርጉም እንዳለው ለማየት እንችላለን – የትኛውንም ከተፈጥሮ በላይ የሆነ ትንሳኤ ‘በእምነት’ ሳንገመግም ነው።
የኢየሱስ እና የመቃብሩ አካል
የክርስቶስን ሥጋ በተመለከተ ሁለት አማራጮች ብቻ አሉን። ወይ መቃብሩ በዚያ የትንሳኤ እሁድ ጠዋት ባዶ ነበር ወይም አሁንም አካሉን ይዟል። ሌሎች አማራጮች የሉም።
ሰውነቱ በመቃብር ውስጥ እንደቀረ እናስብ። እየተፈጸሙ ያሉትን ታሪካዊ ክንውኖች ስናሰላስል ግን በፍጥነት ችግሮችን እንጋፈጣለን። በኢየሩሳሌም ያሉት የሮማውያንና የአይሁድ መሪዎች አስከሬኑ በመቃብር ውስጥ ካለ፣ ደቀ መዛሙርቱ ከሙታን መነሣቱን የሚገልጹ ሕዝባዊ መግለጫዎች አጠገብ ከሆነ፣ የትንሣኤ ታሪኮችን ለማስቆም ይህን ያህል እርምጃ መውሰድ ያለባቸው ለምንድን ነው? የኢየሱስ አስከሬን በመቃብር ውስጥ ቢኖር ኖሮ ባለሥልጣናቱ የክርስቶስን ሥጋ በሁሉም ፊት ማሳየቱ ቀላል ነገር ይሆን ነበር። ይህ ደግሞ ወጣቱን እንቅስቃሴ ሳያስር፣ ማሰቃየትና በመጨረሻም ሰማዕትነት ማትረፍ ሳያስፈልገው ያጠፋው ነበር። እና አስቡ – በሺዎች የሚቆጠሩ በዚህ ጊዜ በኢየሩሳሌም በኢየሱስ ሥጋዊ ትንሳኤ እንዲያምኑ ተለውጠዋል። ጴጥሮስን ከሚያዳምጡት ሰዎች መካከል አንዱ ብሆን፣ አስደናቂ የሆነውን መልእክቱን ማመን እንደምችል እያሰብኩ (ከስደት ጋር ተያይዞ የመጣ ነው) ቢያንስ ቢያንስ ወደ መቃብር ሄጄ ለመፈለግ የምሳ እረፍቴን በወሰድኩ ነበር። አካሉ አሁንም እንዳለ ለማየት ራሴ። የክርስቶስ አካል አሁንም በመቃብር ውስጥ ቢሆን ኖሮ ይህ እንቅስቃሴ በእጁ ላይ እንደዚህ ያለ ወንጀለኛ አጸፋዊ ማስረጃ ባለው በጠላት አካባቢ ውስጥ ምንም ተከታዮችን አያገኝም ነበር። ስለዚህ የክርስቶስ አካል በመቃብር ውስጥ የሚቀረው ወደ ምናምንቴዎች ያመራል። ትርጉም የለውም።
ደቀ መዛሙርቱ ሥጋውን ሰረቁት?
በእርግጥ ከትንሣኤ ሌላ በባዶ መቃብር ላይ ሌሎች ማብራሪያዎች አሉ። ይሁን እንጂ ስለ ሰውነቱ መጥፋት ማንኛውም ማብራሪያ ለእነዚህ ዝርዝሮችም ግምት ውስጥ መግባት ይኖርበታል፡- በመቃብሩ ላይ ያለውን የሮማውያን ማኅተም፣ መቃብሩን የሚጠብቀው የሮማውያን ዘበኛ፣ የመቃብሩን በር የሚሸፍነው ትልቅ (፩-፪ቶን) ድንጋይ፣ ፵ ኪሎ ግራም አስከሬን የሚያሰራ መሣሪያ አካል ። ዝርዝሩ ይቀጥላል። ቦታው የጎደለውን አካል ለማብራራት ሁሉንም ሁኔታዎች እና ሁኔታዎች እንድንመለከት አይፈቅድልንም ፣ ግን በጣም የታሰበው ማብራሪያ ሁል ጊዜ ደቀ መዛሙርቱ ራሳቸው ከመቃብሩ ውስጥ አስከሬኑን ሰርቀው ፣ አንድ ቦታ ደብቀው እና ሌሎችን ማሳሳት መቻላቸው ነው።
ይህንን ሁኔታ አስቡት፣ በእስር ላይ ሕይወታቸውን ለማትረፍ የተሰደዱት ተስፋ የቆረጡ የደቀ መዛሙርት ቡድን እንዴት እንደገና ተሰብስበው አስከሬኑን ለመስረቅ ዕቅድ በማውጣት ለመከራከር አንዳንድ አስቸጋሪ ሁኔታዎችን በማስወገድ ሮማዊውን ሙሉ በሙሉ በማታለል ጠባቂ. ከዚያም ማኅተሙን ሰበሩ፣ ግዙፉን ቋጥኝ አንቀሳቅሰው፣ ከታሸገው አካል ጋር ሄዱ – ሁሉም ምንም ጉዳት ሳይደርስባቸው (ሁሉም የአደባባይ ምስክሮች ሆነው ስለቀሩ)። ይህንንም በተሳካ ሁኔታ እንደያዙ እና ከዚያም ሁሉም ወደ ዓለም መድረክ ገብተው በማታለል ላይ የተመሰረተ ሃይማኖታዊ እምነት እንደጀመሩ እናስብ። ዛሬ ብዙዎቻችን ደቀመዛሙርቱን ያነሳሳው ወንድማማችነትን እና ፍቅርን በሰዎች መካከል ማወጅ አስፈላጊ እንደሆነ እንገምታለን። ነገር ግን የሉቃስንና የጆሴፈስን ዘገባ መለስ ብለህ ተመልከትና አከራካሪው ጉዳይ “ሐዋርያት ሕዝቡን እያስተማሩና በኢየሱስ የሙታን ትንሣኤ እየሰበኩ” እንደነበር ልብ በል። ይህ ጭብጥ በጽሑፎቻቸው ውስጥ ዋነኛው ነው. ሌላው ሐዋርያ ጳውሎስ የክርስቶስን ትንሣኤ አስፈላጊነት የገለጸበትን መንገድ ተመልከት።
፫ እኔ ደግሞ የተቀበልሁትን ከሁሉ በፊት አሳልፌ ሰጠኋችሁ እንዲህ ብዬ። መጽሐፍ እንደሚል ክርስቶስ ስለ ኃጢአታችን ሞተ፥ ተቀበረም፥ ፬ መጽሐፍም እንደሚል በሦስተኛው ቀን ተነሣ፥ ፭ ለኬፋም ታየ በኋላም ለአሥራ ሁለቱ፤ ፮ ከዚያም በኋላ ከአምስት መቶ ለሚበዙ ወንድሞች በአንድ ጊዜ ታየ፤ ከእነርሱም የሚበዙቱ እስከ አሁን አሉ አንዳንዶች ግን አንቀላፍተዋል፤ ፲፫ ትንሣኤ ሙታንስ ከሌለ ክርስቶስ አልተነሣማ፤ ፲፬ ክርስቶስም ካልተነሣ እንግዲያስ ስብከታችን ከንቱ ነው እምነታችሁም ደግሞ ከንቱ ናት፤ ፲፱ በዚች ሕይወት ብቻ ክርስቶስን ተስፋ ያደረግን ከሆነ፥ ከሰው ሁሉ ይልቅ ምስኪኖች ነን። ፴፪ እንደ ሰው በኤፌሶን ከአውሬ ጋር ከታገልሁ፥ ሙታንስ የማይነሡ ከሆነ፥ ምን ይጠቅመኛል? ነገ እንሞታለንና እንብላና እንጠጣ።
፩ኛ ወደ ቆሮንቶስ ሰዎች ፲፭:፫-፮, ፲፫-፲፬, ፲፱, ፴፪ ( ፶፯ XNUMX ዓ.ም.)
በግልጽ ለማየት እንደሚቻለው ደቀ መዛሙርቱ በእንቅስቃሴያቸው መሃል የክርስቶስን ትንሣኤ አስፈላጊነት እና ምስክርነታቸውን በአእምሮአቸው ውስጥ አስቀምጠዋል። ይህ በእውነት ውሸት ነው ብለን አስብ – እነዚህ ደቀ መዛሙርት በእውነት ሰውነታቸውን ስለሰረቁ ለመልእክታቸው ያለው ተቃራኒ ማስረጃ ሊያጋልጣቸው አልቻለም። ከዚያም በተሳካ ሁኔታ ዓለምን ያታልሉ ይሆናል, ነገር ግን እነሱ ራሳቸው የሚሰብኩት, የሚጽፉት እና ትልቅ ግርግር የሚፈጥሩበት ነገር ውሸት መሆኑን ያውቃሉ. ነገር ግን ህይወታቸውን (በትክክል) ለዚህ ተልእኮ ሰጥተዋል። ለምን ያደርጉታል – መሰረቱ ውሸት መሆኑን ካወቁ? ሰዎች ሕይወታቸውን የሚሰጡት የሚታገሉበትን ምክንያት በማመን ወይም ከዓላማው የተወሰነ ጥቅም ስለሚጠብቁ ነው። ደቀ መዛሙርቱ ሥጋውን ሰርቀው ቢደብቁት ትንሣኤ እውነት እንዳልሆነ የሰው ሁሉ ያውቃሉ። ደቀ መዛሙርቱ ለመልእክታቸው መስፋፋት የከፈሉትን ዋጋ ከራሳቸው አንደበት አስቡ እና እርስዎ ውሸት መሆኑን ለምታውቁት ነገር የግል ዋጋ ትከፍሉ እንደሆነ ራስህን ጠይቅ።
በሁሉም አቅጣጫ እንጨነቃለን እንሰደዳለን፣ተገርፈናል በውጫዊ ሁኔታ እየጠፋን ነው በታላቅ ፅናት፣በችግር፣በችግር፣በጭንቀት፣በድብደባ፣በእስርና በግርግር፣በድካም፣በእንቅልፍ በማጣትና በረሃብ ድሆች ምንም የለኝም አምስት ጊዜ ከአይሁድ ፴፱ ጅራፍ ገረፉኝ፣ ሦስት ጊዜ በበትር ተመታሁ፣ አንድ ጊዜ በድንጋይ ተወገርሁ፣ ሦስት ጊዜ መርከቤ ተሰበረ፣ ከወንዞች፣ ከወንበዴዎች ስጋት ውስጥ ነኝ። የሀገሬ ሰዎች፣ ከአሕዛብ፣ በከተማ፣ በገጠር፣ በባህር ውስጥ። ደክሜአለሁ፣ ደክሜአለሁ እናም ብዙ ጊዜ እንቅልፍ አጥቻለሁ፣ ረሃብንና ጥማትን አውቄአለሁ በራድኩ፣ ራቁቴንም ሆኛለሁ ማን ደካማ ነው እናም ደካማ አይሰማኝም።
4ኛ ቆሮንቶስ ፰፡፮–፲፡፲፩፤ ፳፬፡፳፱-XNUMX
በህይወት ዘመናቸው ያላትን የማይናቅ ጀግንነት (አንድም መራራ ጫፍ ላይ ተሰንጥቆ ‘የተናዘዘ’ አይደለም) ባሰብኩ ቁጥር መልዕክታቸውን በቅንነት አለማመን የሚከብደኝ ሆኖ አግኝቼዋለሁ። ቢያምኑ ግን የክርስቶስን ሥጋ ሊሰርቁና ሊጣሉ አይችሉም ነበር። በሃርቫርድ የህግ ተማሪዎችን በምስክሮች ላይ ድክመቶችን እንዴት መመርመር እንዳለባቸው ያስተማረ አንድ ታዋቂ የወንጀል ጠበቃ ስለ ደቀ መዛሙርቱ እንዲህ ሲል ተናግሯል፡-
“የወታደራዊ ጦርነት ታሪክ እንደ ጀግንነት ጽናት፣ ትዕግስት እና የማይታጠፍ ድፍረት ምሳሌ ሊሆን አይችልም። የእምነታቸውን መሰረት፣ እና ያረጋገጡትን የታላላቅ እውነታዎች እና እውነቶች ማስረጃዎች በጥንቃቄ ለመገምገም ከፍተኛ የሆነ ምክንያት ነበራቸው።
ግሪንሊፍ. ፩ሺ፰፻፸፬ የአራቱ ወንጌላውያን ምስክርነት በፍትህ ፍርድ ቤቶች በሚተዳደረው የማስረጃ ህግ ምርመራ. ገጽ ፳፱
ከዚህ ጋር ተያያዥነት ያለው የደቀመዛሙርት ጠላቶች ጸጥታ – የአይሁድ ወይም የሮማውያን. እነዚህ የጠላት ምስክሮች ‘እውነተኛውን’ ታሪክ ለመናገር ወይም ደቀ መዛሙርቱ እንዴት እንደተሳሳቱ ለማሳየት በቁም ነገር አልሞከሩም። ዶ/ር ሞንትጎመሪ እንዳሉት፣
“ይህ በምኩራቦች ውስጥ ምስክርነት ያለው አስተማማኝነት ጉዳዩን የሚያመለክተው ጉዳዩን ከሚያጠፉት የመቁረጫ ሠራተኞች መካከል በተስፋ መቁረጥ ስሜት ውስጥ ነው።
ሞንትጎመሪ ፩ሺ፱፻፸፭ የህግ ምክንያት እና የክርስቲያን አፖሎጅቲክስ. ገጽ፹፰-፹፱
የዚህን ጥያቄ እያንዳንዱን ገጽታ ለመመልከት የሚያስችል ቦታ የለንም። ነገር ግን፣ የደቀ መዛሙርቱ የማይናወጥ ድፍረት እና በዘመኑ የነበሩት የጠላት ባለስልጣናት ዝምታ፣ ክርስቶስ ከሞት ተነስቷል የሚለው ጉዳይ እንዳለ እና በቁም ነገር እና በጥንቃቄ መመርመር እንደሚያስፈልግ ብዙ ይናገራሉ። ይህን ለማድረግ አንዱ መንገድ በመጽሐፍ ቅዱሳዊ አገባቡ መረዳት ነው። ለመጀመር በጣም ጥሩ ቦታ የአብርሃም እና የሙሴ ምልክቶች ናቸው። የኖሩት ከኢየሱስ በፊት ከአንድ ሺህ ዓመታት በላይ ቢሆንም ያጋጠሟቸው ነገሮች ስለ ኢየሱስ ሞትና ትንሣኤ የሚናገሩ ትንቢታዊ ትንቢቶች ነበሩ።
