አና ፍራንክ በማስታወሻ ደብተርዋ ይታወቃል “የአና ፍራንክ ማስታወሻ ደብተር”በሁለተኛው የዓለም ጦርነት ወቅት ከናዚ አገዛዝ ስትደበቅ የጻፈችው። አምስተርዳም ውስጥ ከቤተሰቧ ጋር ከመጽሃፍ መደርደሪያ ጀርባ ከመደበቋ በፊት የአሳዳጅ በረራዋ የጀመረው ከአመታት በፊት ነበር። መጀመሪያ የተወለደችው በ፲፱፪፱ በጀርመን ከሚኖር የአይሁድ ቤተሰብ ነው። አባቷ ኦቶ ፍራንክ በ፲፱፴፫ ናዚዎች ሥልጣን ሲይዙ አገሪቱን መሸሽ የተሻለ እንደሆነ ወሰነ። በዚህም የተነሳ አና በኔዘርላንድስ የባዕድ አገር ዜጋ ሆና አደገች።
ይሁን እንጂ በ፲፱፵ ናዚዎች ኔዘርላንድስን ስለወረሯት ከአሁን በኋላ ደህና እንድትሆን አድርጓታል። በ፲፱፵፪ ናዚዎች የአን እህት ወደ ሥራ ካምፕ እንድትሄድ ባዘዙ ጊዜ ቤተሰቡ ተደበቀ። እ.ኤ.አ. በ፲፱፵፬ እስኪገኙ ድረስ ከመፅሃፍ መደርደሪያ ጀርባ ተደብቀው ቆዩ። በዚህ የተደበቀበት ወቅት አና በማስታወሻ ደብተርዋ ላይ ጽፋለች። በሚያሳዝን ሁኔታ ከአና አባት በስተቀር ሁሉም የፍራንክ ቤተሰብ አባላት በናዚ ካምፖች ውስጥ ሞተዋል። ግን ማስታወሻ ደብተርዋ ተደብቆ ቀረ እና አባቷ ከጦርነቱ በኋላ አሳተመው።
ሌሎች የአይሁድ ሆሎኮስት ዳያሪስቶች
ሌሎች አይሁዶችም ከናዚዎች እየተሳደዱና እየተሸሸጉ ዲያሪ ይጽፉ ነበር። የሚከተሉት ታሪኮች ስሜትን የሚረብሹ መሆናቸውን አስታውስ።
- ዐትትይ ሒልለሱም ፲፱፲፬ – ፲፱፬፫) በናዚ አገዛዝ ሥር እንደ ደች አይሁዳዊ አደገኛ ህይወቷን የሚገልጽ ማስታወሻ ደብተር አስቀምጣለች። በኦሽዊትዝ ሞተች።
- ሚርያም ጭሃሥችዘዋችኪ (፲፱፳፬-፲፱፵፪) የ፲፭ ዓመቷ የአይሁድ እልቂት ሰለባ ነበረች፣ በ፲፱፴፱፣ በራዶምስኮ ጌቶ ውስጥ ስለ ህይወቷ የግል ማስታወሻ ደብተር መጻፍ የጀመረችው። እ.ኤ.አ. በ ፲፱፵፪ ከመሞቷ በፊት አብቅቷል ።
- ሩትካ ላስኪአር (፲፱፳፱-፲፱፵፫) በፖላንድ በተካሄደው እልቂት ወቅት የሕይወቷን ሶስት ወራት የሚዘግብ አይሁዳዊ ፖላንድኛ ዳያሪስት ነበረች። በአስራ አራት አመቷ ናዚዎች በኦሽዊትዝ ገደሏት።
- ቪራ ኮህኖቫ (፲፱፳፱ – ፲፱፵፪)፣ የቼኮዝሎቫኪያ አይሁዳዊት ወጣት፣ በናዚ ወረራ ወቅት ስለነበራት ስሜት እና ሁኔታ በናዚ የማጥፋት ካምፖች ውስጥ ከመባረሯ እና ከመገደሏ በፊት ማስታወሻ ደብተር ጽፋ ነበር።
ተከታትሎ – ታሪካዊ የአይሁድ እውነታ
ጉዳት ለማድረስ የሚፈልጉ አሳዳጆችን መሸሽ በሆሎኮስት ጊዜ ብቻ ሳይሆን በታሪክ ውስጥ የአይሁድ ልምድ አካል ነበር። የጀመረው በብሔሩ የመጀመሪያ ዘመን ያዕቆብ ሕይወቱን ሊያጠፋ የዛተው ከዔሳው በሸሸ ጊዜ ነው። በቀጣዮቹ መቶ ዘመናት፣ ከአሳዳጆች መሸሽ ለያዕቆብ ዘሮች ምንጊዜም የማይቀር እውነታ ነበር።
የኢየሱስ ልጅነት፡ መከታተል እና መደበቅ
በዚህ ረገድ፣ በወንጌሎች ውስጥ፣ ኢየሱስ ከተወለደ ብዙም ሳይቆይ፣ ልክ እንደ አን ፍራንክ ቤተሰብ ወደ ሌላ አገር መሰደድ እንዳለበት ማስተዋል አያስደንቅም።
ማቴዎስ እንዴት እንደሆነ ዘግቧል ከምሥራቅ የመጡ ሰብአ ሰገል ኢየሱስን ጎበኙ ለታላቁ ሄሮድስም ድንጋጤ ፈጠረ።
፲፪ ወደ ሄሮድስም እንዳይመለሱ በሕልም ተረድተው በሌላ መንገድ ወደ አገራቸው ሄዱ።
ወደ ግብፅ ማምለጥ
፲፫ እነርሱም ከሄዱ በኋላ እነሆ፥ የጌታ መልአክ በሕልም ለዮሴፍ ታይቶ። ሄሮድስ ሕፃኑን ሊገድለው ይፈልገዋልና ተነሣ፥ ሕፃኑንና እናቱንም ይዘህ ወደ ግብፅ ሽሽ፥ እስክነግርህም ድረስ በዚያ ተቀመጥ አለው።
፲፬ ነቅቶም ሕፃኑንና እናቱን በሌሊት ያዘና ወደ ግብፅ ሄደ።
፲፭ እርሱም ተነሥቶ ሕፃኑንና እናቱን በሌሊት ያዘና ከጌታ ዘንድ በነቢይ። ልጄን ከግብፅ ጠራሁት የተባለው እንዲፈጸም ወደ ግብፅ ሄደ፥ ሄሮድስም እስኪሞት ድረስ በዚያ ኖረ።
፲፮ሄሮድስም ሰብአ ሰገል እንዳታለሉት ባወቀ ጊዜ ተናደደና ከመሳፍንት በተማረው ጊዜ በቤተልሔምና በዙሪያዋ ያሉትን ሁለት ዓመትና ከዚያ በታች ያሉትን ብላቴኖች ሁሉ እንዲገድላቸው አዘዘ።
፲፯ ከዚያም በነቢዩ በኤርምያስ የተነገረው ተፈጸመ።
፲፰ያን ጊዜ በነቢዩ በኤርምያስ፥ ድምፅ በራማ ተሰማ፥ልቅሶና ብዙ ዋይታ፤ ራሔል ስለ ልጆችዋ አለቀሰች፥ መጽናናትም አልወደደችም፥ የሉምና የተባለው ተፈጸመ።
ወደ ናዝሬት መመለስ
፲፱ ሄሮድስም ከሞተ በኋላ፥ እነሆ፥ የጌታ መልአክ በግብፅ ለዮሴፍ በሕልም ታይቶ።
፳ የሕፃኑን ነፍስ የፈለጉት ሞተዋልና ተነሣ፥ ሕፃኑን እናቱንም ይዘህ ወደ እስራኤል አገር ሂድ አለ።
፳፩ እርሱም ተነሥቶ ሕፃኑንና እናቱን ያዘና ወደ እስራኤል አገር ገባ።
፳፪ በአባቱም በሄሮድስ ፈንታ አርኬላዎስ በይሁዳ እንደ ነገሠ በሰማ ጊዜ፥ ወደዚያ መሄድን ፈራ፤ በሕልምም ተረድቶ ወደ ገሊላ አገር ሄደ፤
፳፫ በነቢያት። ናዝራዊ ይባላል የተባለው ይፈጸም ዘንድ፥ ናዝሬት ወደምትባል ከተማ መጥቶ ኖረ።
የማቴዎስ ወንጌል፪:፲፪-፳፫
ማቴዎስ ንጉሥ ሄሮድስ በኢየሱስ ዛቻ ተሰምቶት እና ሰብአ ሰገል እርሱን በማታለል በመናደዱ በቤተልሔም ያሉትን ሕፃናት ሁሉ እንዲገድል እንዳቀነባበረ ዘግቧል። ኢየሱስን በደም መፋሰስ ሊገድለው ተስፋ አድርጎ ነበር። ነገር ግን የኢየሱስ ወላጆች በእኩለ ሌሊት ሸሽተው ከገዳይ ዛቻ ለማምለጥ እንደ አን ፍራንክ በውጭ አገር ተደብቀው ኖረዋል።
… ከታላቁ ሄሮድስ
ታላቁ ሄሮድስድንቅ፣ ግን ጨካኙ የይሁዳ ንጉሥ፣ በሮማ ንጉሠ ነገሥት ሥር ከ፴፯-፬ ዓክልበ. ነገሠ። የሄሮድስ አባት አንቲፐር ሮማውያን በ፷፫ ከዘአበ ኢየሩሳሌምን ሲቆጣጠሩ የሮማውያንን ሞገስ በማግኘታቸውና በይሁዳ ላይ የበላይ ንጉሥ በመሆን ቀዳሚውን ቦታ ይዘው ነበር። ሄሮድስ ዙፋኑን ከአባቱ ወርሶ ስልጣኑን ለማጠናከር በብልሃት ብዙ ሽንገላዎችን መርቷል። በአሁኑ ጊዜ በእስራኤል ከሚገኙት ታላላቅ የቱሪስት መስህቦች ፍርስራሾች መካከል የሚገኙት አስደናቂ የግንባታ ፕሮጀክቶችን ስፖንሰር አድርጓል። ማሳዳ እና ቂሳርያ በግንባታ እንቅስቃሴው ታሪካዊ ምልክቶች ሆነው የተረፉ የሁለት ታዋቂ የእስራኤል የቱሪስት መስህቦች ምሳሌዎች ናቸው። ነገር ግን፣ በጣም ግዙፍ ፕሮጄክቱ የኢየሩሳሌም ሁለተኛው ቤተመቅደስ እንደገና መገንባት ነበር። በሮማ ኢምፓየር ውስጥ ያሉትን ሁሉንም መዋቅሮች ለመወዳደር ገነባው. አዲስ ኪዳን ‘መቅደስ’ን በሚጠቅስበት ጊዜ ሁሉ ይህ በሄሮድስ የተሰራውን ቤተ መቅደስ ያመለክታል።
የሄሮድስ ጨካኝነት በታሪክ ምሁሩ በደንብ ተጽፏል ጆሴፈስታማኝነታቸውን በጠረጠረበት ወቅት በርካታ ሚስቶቹንና ልጆቹን መግደላቸውን ያጠቃልላል፣ እናም የተገዥዎቹን ደም ከማፍሰስ ወደ ኋላ አላለም። ስለዚህ የሄሮድስን ግፍ ከመዘገቡት ሁሉ መካከል ማቴዎስ በቤተልሔም ሕጻናትን መግደሉን የጠቀሰው ማቴዎስ ብቻ ቢሆንም፣ እነዚህ ድርጊቶች ሙሉ በሙሉ ስለ እሱ ከምናውቀው ነገር ጋር የሚስማሙ ናቸው።
ደፋር መላምት፡ ኢየሱስ እንደ እስራኤል
ታላቁ ሄሮድስ የኤዶማዊው የኤሳው ዘር ነበር; የያዕቆብ/እስራኤል ወንድም። ስለዚህ፣ ማቴዎስ በኢየሱስ ሕይወት ላይ ኤዶማዊ ዛቻ እንደነበረ ዘግቧል።
ይህም ማቴዎስ እነዚህን ክንውኖች እንዴት እንደተረዳ እንዲገልጽ በር ይከፍትለታል። ይህን የሚያደርገው ኢየሱስን ለማስረዳት የሚጠቀምበትን ማዕቀፍ ወይም መነፅር በማውጣት ነው። ይህንንም በነቢዩ ሆሴዕ (፯፻ ዓ.ዓ.) ባቀረበው አጭር ጥቅስ ውስጥ እናያለን። ከሆሴዕ የተናገረው ሙሉ ቃል፡-
እስራኤል ሕፃን በነበረ ጊዜ ወደድሁት፥ ልጄንም ከግብጽ ጠራሁት።
ትንቢተ ሆሴዕ ፲፩ : ፩
ሆሴዕ ይህን ዓረፍተ ነገር የጻፈው ለማስታወስ ነው። በሙሴ ዘመን ከግብፅ የወጣው የወጣቱ ብሔር እስራኤል መውጣት. በዘፀአት የተካሄደው በብሔሩ ታሪክ መጀመሪያ ላይ ስለሆነ እስራኤልን የአምላክ ‘ልጅ’ እና ‘ልጅ’ አድርጎ ገልጿል። ማቴዎስ ግን ኢየሱስም ከግብፅ በወጣበት ወቅት ይህንን በኢየሱስ ላይ መጠቀሙ ተገቢ ሆኖ አግኝቶታል። ይህን ሲያደርግ ማቴዎስ ኢየሱስ በሆነ መንገድ መላውን የእስራኤልን ሕዝብ የሚያካትት ድፍረት የተሞላበት መላምት አስቀምጧል። በማቴዎስ እይታ ኢየሱስ የእስራኤል አርኪታይፕ፣ ዋና ንድፍ፣ ፍጻሜ ወይም የተጠናቀቀ ነው። ኢየሱስ የእስራኤልን ሕዝብ ተሞክሮ የሚቀርጸው አብነት ነው።
መላምትን የሚደግፍ ማሳያ
ማቴዎስ በብሔሩ በወጣትነት ጊዜ እስራኤል ከግብፅ መውጣታቸው ጋር ስለሚዛመድ የኢየሱስ በወጣትነቱ ከግብፅ መውጣቱን ለዚህ ማስረጃ አድርጎ አሳይቷል። በአን ፍራንክ ታሪክ ውስጥ በምሳሌነት የተጠቀሰው መሸሽ እና መደበቅ በነበረበት ታሪክ ውስጥ ያለው የአይሁድ ልምድ፣ ከኢየሱስ የመሸሽ እና የመደበቅ ልምድ ጋር እኩል ነው።
ግንኙነቱ ወደ ጥልቅ ይሄዳል – ወደ ብሔር ንጋት ይመለሳል። እስራኤል ተብሎ የሚጠራው ያዕቆብ፣ ለመሸሽ እና ለመደበቅ የተገደደው የአብርሃም ዘር የመጀመሪያው ሆነ።ከወንድሙ ከኤሳው). ኢየሱስ ኤዶማዊ ወይም የኤሳው ዘር ከሆነው ከታላቁ ሄሮድስ መሸሽ ነበረበት። እስራኤላውያን ከዔሳው ሲሸሹ፣ ዘሩም ከዔሳው ዘር መሸሽ ነበረበት። ሁለቱም በማቲዎስ የቀረበው የእይታ ነጥብ እስራኤል ከዔሳው ሸሹ።
አየን የኢየሱስ ተአምራዊ ልደት ከይስሐቅ ተአምራዊ ልደት ጋር ይመሳሰላል።. እዚህ የሸሸው ሄሮድስ ያዕቆብ ከኤሳው መሸሽ እና ከግብፅ ወደ እስራኤል አገር መመለሱ በሙሴ ጊዜ ወደ ተስፋይቱ ምድር ከመውጣት ጋር ይመሳሰላል።
የማቴዎስን መላምትዊ ጥያቄ በመገምገም ላይ
ማቲዎስ የሆነ ነገር ላይ ነው? መላው ፕሮጀክት በመባል ይታወቃል እስራኤል የጀመረው እግዚአብሔር ለአብርሃም በገባው ቃል ኪዳን ነው።
፫ የምድር ነገዶችም ሁሉ በአንተ ይባረካሉ።
ኦሪት ዘፍጥረት ፲፪:፫
ይህ እኔን እና አንተን የእግዚአብሔርን በረከት ስለሚሰጠን እና ኢየሱስ ስለመጣ በኩል አብርሃም፣ በዚህ የአስተሳሰብ መስመር ላይ የበለጠ መመርመር ፍሬያማ ሊሆን ይችላል። ይህንን በማሰብ በኢየሱስ ሕይወት መሄዳችንን እንቀጥላለን ከእሱ በፊት መንገዱን ባዘጋጀው ቀጥሎ – መጥምቁ ዮሐንስ – በአይሁድ አብዮታዊ ሲሞን ባር ኾጭባ መነፅር።
