አይሁዶች በብዙ መንገድ ተሰደዱ፣ተጠሉ፣ተፈሩ እና ተንገላቱ ይህ በመጽሐፍ ቅዱስም ሆነ ከሱ ውጪ በታሪክ ተመዝግቧል። እርግጥ ነው፣ ብዙ ሰዎች በሌሎች አገሮች ስደትና መድልዎ ደርሶባቸዋል። ታሪክ ግን አይሁዶችን ከሌሎች ቡድኖች በተለየ መንገድ የማጥቃት ዝንባሌን ያሳያል። በተለይ በአይሁዶች ላይ የሚደረገውን አድልዎ ለመሰየም ልዩ ቃል ተፈጥሯል – ተቃዋሚነት. ይህ የሚያሳየው የእነሱን በደል ዘላቂ ልዩነት ነው። ነገር ግን በጣም ግራ የሚያጋባው የፀረ-ሴማዊነት ገጽታ በአንድ ጊዜ ብቻ የተገደበ አይደለም ፣ በአንድ የዓለም ክልል ፣ ወይም በትንሽ ወንጀለኞች ቡድን ብቻ የተገደበ አለመሆኑ ነው።
የፀረ-ሴሜቲክ ክስተቶች አጭር ዝርዝር
ለምሳሌ እነዚህን አስቡባቸው፡-
- በፋርስ ባለስልጣን ሃማን አይሁዳውያንን ለማጥፋት በጥንቷ የፋርስ ግዛት የነበረው እንቅስቃሴ በ፬፻፹ ዓክልበ. የአስቴር መጽሐፍ የዛሬውን የአይሁድ ፑሪም በዓል መሠረት አድርጎ ይመዘግባል.
- የግሪክ ሴሉሲድ በ፻፷ ዎቹ ከዘአበ አይሁዳውያንን በመጽሐፍ ቅዱሳዊው የእስራኤል ምድር ላይ የማጥፋት ዘመቻ። ይህ እንግዲህ የማካቢያን ጦርነቶች አስከትሏል።.
- በ፸ ዓ.ም. የሮማውያን ውድመት እና የአይሁዶች ከኢየሩሳሌም ወደ ዓለም አቀፍ ግዞት መባረር. በኋላም ሮማውያን ማንኛውንም አይሁዳዊ ከይሁዳ ለማጥፋት ኢየሩሳሌምን ወደ ኤሊያ ካፒቶሊና ቀየሩት።
- በ፲፩፻ዎቹ እና ፲፪፻ዎቹ ዓ.ም በተካሄደው የመስቀል ጦርነት በመላው አውሮፓ እና በእየሩሳሌም የተፈፀመው የአይሁድ ጭፍጨፋ።
- አይሁዳውያን በአውሮፓ በሚገኙ ከተሞች በተለያዩ እና በተከለሉ አካባቢዎች እንዲኖሩ ማስገደድ። እነዚህ ከ ፲፮ ኛው ክፍለ ዘመን አጋማሽ እስከ ፲፱ ኛው ክፍለ ዘመን ድረስ በሰፊው ተስፋፍተዋል. እነዚህም ‘ጌቶስ’ ይባላሉ እና ይህ የዚህ ቃል ታሪካዊ መሠረት ነው.
- በ ፲፱ ኛው ክፍለ ዘመን እና በ ፳ ኛው ክፍለ ዘመን መጀመሪያ ላይ በኢምፔሪያል ሩሲያ (ዩክሬን እና ፖላንድን ጨምሮ) የአይሁዶች ‘pogroms’ ወይም እልቂት. በፖግሮም በሺዎች የሚቆጠሩ አይሁዶች ተገድለዋል እና ተደፈሩ። ‘ፖግሮም’ ስለዚህ ከዚህ የተለየ የሩሲያ አይሁዶች ስደት ወደ እንግሊዝኛ ከመጡ ጥቂት የሩስያ ቃላት አንዱ ነው።
- እ.ኤ.አ. በ ፲፰፻፺ ዎቹ የፈረንሳይ የድሬይፉስ ጉዳይ በፈረንሳይ በአይሁዶች ላይ የጅምላ መድልዎ አስከትሏል ።
- ከ፲፱፻፵፰ በኋላ አይሁዶች ከአረብ ሀገራት መባረር።
- እ.ኤ.አ. በ፲፬፻፺፪ የስፔን አይሁዶችን ከስፔን ማባረሩ።
- ብሪታኒያ በ1290 አይሁዶችን ከእንግሊዝ ማባረር።
- በ፲፭፻፵፩ አይሁዳውያን ከደቡብ ኢጣሊያ መባረር
- በመካከለኛው ዘመን በመላው አውሮፓ ከፈረንሳይ፣ ከጀርመን እና ከሌሎች መንግስታት የተባረሩ አይሁዶች በየጊዜው መባረር (ካርታውን ይመልከቱ)
የፀረ-ሴሚቲዝም መንስኤዎች
ግን ፀረ-ሴማዊነት መንስኤ ምንድን ነው? ዊኪፔዲያ, በውስጡ ፀረ-ሴማዊነት ላይ ተከታታይበታሪክ እና በተለያዩ ባህሎች ብዙ ፀረ ሴሚቲዝምን ሊያሳይ ይችላል፣ነገር ግን አይችልም። ወደ አንድ ትክክለኛ ምክንያት አመልክት። የሚለው ያስረዳል። የየትኛውም ማብራሪያ አስቸጋሪው የፀረ-ሴማዊነትን ስፋት እና ረጅም ታሪክ በበቂ ሁኔታ ማብራራት አለመቻሉ ነው። የዘር መንስኤ በናዚ የመነጨ ፀረ ሴማዊነት ሊያብራራ ይችላል፣ ነገር ግን የመካከለኛው ዘመን የክርስቲያን ፀረ-ሴማዊነት አያብራራም። የክርስቲያን/የይሁዲነት ፖለቲካ የክርስቲያን ፀረ-ሴማዊነትን ሊያብራራ ይችላል፣ነገር ግን ፲፱ቱን አይገልጽም። ክፍለ ዘመን የፈረንሳይ ፀረ-ሴማዊነት ፈረንሳይን ከአስር አመታት በላይ ያራቀቀ Dreyfuss ጉዳይ. ከዚያም የአሦራውያን፣ የፋርስ፣ የግሪክ እና የሮማውያን የጥንት ፀረ-ሴማዊነት አለ።
ስለ ፀረ ሴማዊነት ዋና መንስኤ መጽሐፍ ቅዱስ
ይሁን እንጂ መጽሐፍ ቅዱስ ከፀረ-ሴማዊነት በስተጀርባ ስላለው መንስኤ ቀላል እና ቀጥተኛ ማብራሪያ ይሰጣል። መጽሐፉን ከመጀመሪያው እስከ መጨረሻው ይዘልቃል። በመጀመሪያ፣ አዳምና ሔዋን ካልታዘዙ በኋላ፣ እግዚአብሔር በእባቡ ላይ ረገመው። ከዚያም በእሱ እና በ”ሴት” መካከል ያለውን ‘የጠላትነት’ ንድፍ ተንብዮአል. ያቺ ሴት ሔዋን ሳትሆን እስራኤል ነበረች። (እዚህ ዝርዝሮች)
ከዚያም በመጽሐፍ ቅዱስ መጨረሻ ላይ በራእይ መጽሐፍ ውስጥ አንድ ራእይ ስለዚያ ትዕይንት ይጠቅሳል። እሱም ‘እባቡን’ እና ‘ሴቲቱን’ ይለያል። እዚ ርእይቶ፡ ኣብ ርእሲኡ፡ ንእሽቶ ውልቀ-ሰባት ኣብ ምሉእ ብምሉእ ብምሉእ ምሉእ ብምሉእ ብምሉእ ብምሉእ ብምሉእ ብምሉእ ብምሉእ ርእይቶ ንኺረክብ ንርእዮ።
፩ታላቅ ምልክትም በሰማይ ታየ ፀሐይን ተጐናጽፋ ጨረቃ ከእግሮችዋ በታች ያላት በራስዋም ላይ የአሥራ ሁለት ከዋክብት አክሊል የሆነላት አንዲት ሴት ነበረች።
፪ እርስዋም ፀንሳ ነበር፥ ምጥም ተይዛ ልትወልድ ተጭንቃ ጮኸች።
፫ ሌላም ምልክት በሰማይ ታየ፤ እነሆም ታላቅ ቀይ ዘንዶ፤ ሰባት ራሶችና አሥር ቀንዶችም ነበሩት በራሶቹም ላይ ሰባት ዘውዶች ነበሩ፥
፬ ጅራቱም የሰማይን ከዋክብት ሲሶ እየሳበ ወደ ምድር ጣላቸው። ዘንዶውም ሴቲቱ በወለደች ጊዜ ሕፃንዋን እንዲበላ ልትወልድ ባላት ሴት ፊት ቆመ።
፭ አሕዛብንም ሁሉ በብረት በትር ይገዛቸው ዘንድ ያለውን ልጅ ወንድ ልጅ ወለደች፤ ልጅዋም ወደ እግዚአብሔርና ወደ ዙፋኑ ተነጠቀ።
ራእይ ፲፪፡፩-፭
፱ ዓለሙንም ሁሉ የሚያስተው፥ ዲያብሎስና ሰይጣን የሚባለው ታላቁ ዘንዶ እርሱም የቀደመው እባብ ተጣለ፤ ወደ ምድር ተጣለ መላእክቱም ከእርሱ ጋር ተጣሉ።
፲፫ ዘንዶውም ወደ ምድር እንደ ተጣለ ባየ ጊዜ ወንድ ልጅ የወለደችውን ሴት አሳደዳት።
ራእይ ፲፪:፱, ፲፫
ጠላትነት በተለይ በሴት ልጅ ላይ ያተኮረ ነበር።
ከሴቲቱ የተወለደ ልጅ ኢየሱስ ነው። ሴቲቱ ኢየሱስ የመጣው የአይሁድ ብሔር ነው። እባቡ፣ ‘ዘንዶ’ ተብሎም ይጠራል፣ ነው። ሰይጣን ተብሎ ተለይቷል።. በገነት ውስጥ፣ እግዚአብሔር በሴቲቱ (እስራኤል) እና በእባቡ (በሰይጣን) መካከል ‘ጥል’ እንደሚሆን ተናግሯል። ታሪክ በተደጋጋሚ የሚደጋገመውን ፀረ-ሴማዊነት ዘግቧል። ከተለያዩ ማህበረሰባዊ ሁኔታዎች እና ወንጀለኞች አገሮች የተገኘ መሆኑ የዚህን ጠላትነት ዘላቂ እውነታ ያሳያል።
ነገር ግን እግዚአብሔር በሴቲቱ ዘር ወይም ልጅ ላይ ጠላትነትንም ተንብዮአል። ዘንዶው ወልድን ለመምታት ሲነሳ በሕማማት ሳምንት ፭ ቀን ሐሙስ ቀን ይህ ጠላትነት ሲገነባ እናያለን። ኢየሱስን በአይሁድ መነፅር ስንመለከተው ቆይተናል። መጽሐፍ ቅዱስ እርሱን እንደ የአይሁድ ብሔር አርኪታይፕ (የዚያ ተሲስ ጥንቅር እዚህ). ስለዚህ የዚያች ሴት ልጆችም ተመሳሳይ ጠላትነት ቢኖራቸው ምንም አያስደንቅም።
ይሁዳ፡ በዘንዶው ተቆጣጠረ
መጽሐፍ ቅዱስ ይገልጻል ሰይጣን ጥላቻን እና ተንኮልን የሚያንቀሳቅስ ገዥ መንፈስ ነው። ከመድረክ በስተጀርባ. ሰይጣን ነበረው። ኢየሱስን ጨምሮ ሁሉም እንዲሰግዱለት አሴሩ. ይህ ሳይሳካለት ሲቀር ተንኮሉን ለማስፈጸም ሰዎችን በማማለል ሊገድለው ተነሳ። ሰይጣን ኢየሱስን ለመምታት በ፭ኛው ቀን ይሁዳን ተጠቅሞ ነበር፣ ከጥቂት ጊዜ በኋላ ስለ መመለሱ አስተምሯል።. ሂሳቡ እነሆ፡-
፩ፋሲካም የሚባለው የቂጣ በዓል ቀረበ።
፪ የካህናት አለቆችና ጻፎችም እንዴት እንዲያጠፉት ይፈልጉ ነበር፤ ሕዝቡን ይፈሩ ነበርና። ፫ ሰይጣንም ከአሥራ ሁለቱ ቍጥር አንዱ በነበረው የአስቆሮቱ በሚባለው በይሁዳ ገባ፤ ፬ ሄዶም እንዴት አሳልፎ እንዲሰጣቸው ከካህናት አለቆችና ከመቅደስ አዛዦች ጋር ተነጋገረ። ፭ እነርሱም ደስ አላቸው፥ ገንዘብም ሊሰጡት ተዋዋሉ።
፮ እሺም አለ፥ ሕዝብም በሌለበት አሳልፎ እንዲሰጣቸው ምቹ ጊዜ ይፈልግ ነበር።
ሉቃስ ፳፪፡፩-፮
ሰይጣን ኢየሱስን አሳልፎ ለመስጠት ይሁዳን ‘ገብቷል’ በተፈጠረው ግጭት ተጠቅሞበታል። ይህ ሊያስደንቀን አይገባም። የራዕይ ራእይ ሰይጣንን እንዲህ ይገልጸዋል፡-
፯ በሰማይም ሰልፍ ሆነ፤ ሚካኤልና መላእክቱ ዘንዶውን ተዋጉ። ዘንዶውም ከመላእክቱ ጋር ተዋጋ፥ አልቻላቸውምም፥
፰ ከዚያም ወዲያ በሰማይ ስፍራ አልተገኘላቸውም።
፱ዓለሙንም ሁሉ የሚያስተው፥ ዲያብሎስና ሰይጣን የሚባለው ታላቁ ዘንዶ እርሱም የቀደመው እባብ ተጣለ፤ ወደ ምድር ተጣለ መላእክቱም ከእርሱ ጋር ተጣሉ።
ራእይ ፲፪፡፯-፱
መጽሐፍ ቅዱስ ሰይጣንን መላውን ዓለም ለማሳሳት የሚያስችል ተንኮለኛ ከሆነው ዘንዶ ጋር ያመሳስለዋል። እንደ ጥንቱ እባብ አሁን ለመምታት ተጠመጠመ። በወንጌል እንደተጻፈው ኢየሱስን ለማጥፋት ይሁዳን አጭበረበረ።
፲፮ ከዚያችም ሰዓት ጀምሮ አሳልፎ ሊሰጠው ምቹ ጊዜ ይሻ ነበር።
ማቴዎስ ፳፮: ፲፮
በሚቀጥለው ቀን፣ አርብ፣ የሳምንቱ ፮ ቀን፣ እ.ኤ.አ የፋሲካ በዓል. ሰይጣን በይሁዳ በኩል እንዴት ይመታል? ቀጥሎ እናያለን።.
ቀን ፭ ማጠቃለያ
የጊዜ ሰሌዳው በዚህ ሳምንት ፭ ቀን ታላቁ ዘንዶ ሰይጣን የሴቲቱን ዘር የሆነውን ጠላቱን ኢየሱስን ለመምታት እንዴት እንደተጠቀለለ ያሳያል።
